Wat zie ik? Het is wellicht de meest gestelde vraag als je voor een kunstwerk staat. Je onderzoekende blik speurt naar herkenbare beelden, die je kunt duiden en plaatsen. Een aanknopingspunt met je eigen leefwereld. Maar eerst gebeurt er eigenlijk iets anders. Kijken naar kunst verloopt meestal in twee stappen. Want voor je de ratio inschakelt, word je verleid. Door kleur, door ritme, door beweging. Is het een coup de foudre? Meestal weet je heel snel of het wat wordt, tussen jou en het kunstwerk.
Zodra je aandacht blijft haperen, kan het onderzoek beginnen. Wat wil de kunstenaar mij vertellen? Waar je voor valt, dat wil je begrijpen, ontleden, temmen met betekenis. Hoe zit het inmiddels met het kunstwerk hierboven? Heeft de ‘Wrapped flower’ van Stéphanie Leblon (1970) je reeds in zijn macht? Hoewel het heldere kleurgebruik alles in huis heeft om de kijker vlot te lokken, is het aangereikte beeld niet zo eenvoudig te ontcijferen. Dus opnieuw: wat zien we?
Een bloem, zo lijkt het, die is ingepakt in plastic. Daarnaast, twee handen, die een tegengestelde handeling uitvoeren. Terwijl de onderste hand zorgzaam te werk gaat en de bloem lijkt te beschermen, gedraagt de bovenste zich intrusief en nieuwsgierig. Waarom is deze bloem omwikkeld, zoals planten in de winter tegen de vrieskou? Is iemand bang voor beschadigen, voor verwelken misschien? Maar waarom dan toch die fragiliteit bovenaan bruusk doorbreken? Zegt Leblon hiermee iets over ons vergeefse gevecht tegen de vergankelijkheid? Het werk bevat meerdere raadsels, en het is zeker niet de bedoeling dat we deze allemaal ontrafelen. Bij goede kunst wint het gevoel van bevreemding het meestal van de rechttoe rechtaan betekenis.
Maar als we dan toch iets willen begrijpen, moeten we misschien eens peilen naar de ontstaansgeschiedenis. ‘Wrapped flower’ is een langgerekt werk, en dat heeft zo zijn reden. Het grote schilderij (180X100 cm) is onderdeel van een reeks van twaalf, die in 2012 werd getoond in het Neues Kunstforum in Keulen, een royaal verlichte expositieplek met hoge muren. Leblon koos bewust een formaat dat nauwgezet in dialoog ging met deze ruimte. Haar inspiratie zocht ze in Parijs, waar ze ter voorbereiding van deze tentoonstelling een tijd verbleef en alle gotische kerken afliep, een bouwstijl die ook gekenmerkt wordt door een drang naar verticaliteit en het reiken naar licht.
Hier werd de kiem gelegd voor het recentere werk van Leblon, waarin bloemen een hoofdrol spelen. Voor die bloemenmotieven uit de gotiek viel ze onder meer door de manuscripten in het Musée de Cluny, één van haar lievelingsmusea. In de slingerende blaadjes van ‘Wrapped flower’ zien we al een voorbode van wat komen zou, qua kleur en thematiek, maar haar huidige werken zijn gelaagder, en het resultaat van een intensiever werkproces. Olieverf en medium worden in een ritmische sequens aangebracht, tot zich na een maand – zo lang duurt het voor een werk klaar is – een schilderij heeft gevormd met een uitzonderlijke eigen diepte.
Net zoals in ‘Wrapped flower’ speelt Leblon hier een kat- en muisspel met het verstrijken van de tijd: de bloemen die over elkaar schuiven of elkaar doorkruisen zien er zowel verslenst als vers ontloken uit. Vanitas vanitatum, omnia vanita… IJdelheid der ijdelheden, alles is ijdelheid… Leblon weet perfect de tijdelijkheid van het aardse te vangen. Alles gaat voorbij en tegelijkertijd ontpopt er nieuw leven, haar werken weven feestelijkheid en tragiek dooreen, ze maken je triest én vrolijk in één oogopslag.
Haar nieuwste bloemenwerken flirten met de abstractie, maar in ‘Wrapped flower’ geeft ze zichzelf nog een duidelijke figuratieve rol. Of zo lijkt het toch: de handen suggereren de manipulatie van de kunstenaar, die controle wil houden. “Meer en meer leerde ik loslaten”, zegt Leblon, “de dingen gewoon te laten gebeuren, me te laten leiden door mijn intuïtie. Nooit is er een rechtstreeks verband tussen mijn inspiratiebronnen en het resultaat op doek. Vaak zie ik zelf pas achteraf hoe bepaalde zaken in connectie staan. Mentale vrijheid tijdens het creëren, dat is wat ik nastreef. Het maximum uit het leven halen, paradoxaal genoeg door me op te sluiten tussen vier muren. Zo groot mogelijk te leven, door mijn leefwereld te verkleinen.” Dat is ook wat ‘Wrapped flower’ met de kijker doet: binnen het nauwe raamwerk van een langgerekt doek, zoveel laten gebeuren dat in je hoofd talloze lichtjes tegelijk worden aangestoken. Wie ‘Wrapped flower’ in huis haalt, is hier ongetwijfeld een tijdje zoet mee.
Je kunt dit werk en andere werken van Stéphanie Leblon hier bekijken, lenen of kopen.
Deze tekst kadert in een samenwerking tussen Charlie en Kunst in Huis.