(en wellicht niet zo snel terugkom)
Deze week verliet ik social media (Facebook en Instagram). En hoewel ik dit af en toe reeds aarzelend en met tussenpozen deed, lijkt het nu overtuigder, onderbouwder, definitiever. Omdat ik vrees dat ik de ernst onderschat heb van de impasse (ik zal het maar geen waanzin noemen) waarin ikzelf, maar misschien wij allemaal, verzeild zijn geraakt. Ik ben moe van mijn eigen meningen, en van mijn eigen stellingnames. Ik ben moe van de aanhoudende meningen en stevige stellingnames van anderen. Ik ben moe van het gekissebis, de verbale agressie, het nooit ophoudende conflict, de divisie en de onmin. Ik ben moe van niet meer weten wat echt is, en 1000+ likes te zien bij een foto waarvan ik op het eerste gezicht al opmerk dat het AI is. Ik ben moe van de volksmenners en opruiers, die virtueel applaus krijgen bij hopen, maar achter de schermen vreselijke, soms leugenachtige mensen zijn. En ik ben nu zelfs moe van het oordeel dat ik hiermee alweer uitspreek over mijn medemens. We zijn in gekke tijden beland. We worden allemaal verleid tot harteloosheid, tot oordeel, tot disharmonie.
Ik wil dit niet meer. En het eerste moment waarop ik dat glashelder besefte, was toen ik in mijn herinnering terugreisde naar pre-covidtijden. Vijf jaar geleden en verder terug dus. Hoe je toen sprak van mens tot mens, de mens nog echt zag, met al zijn issues, verlangens en vragen, zonder je meteen af te vragen wat zijn of haar politieke of spirituele overtuiging was. Vriendschappen vormden zich met talloze genuanceerde bouwstenen, waarbij je niet tot een of ander kamp behoorde, maar resonanties had op sommige vlakken, en op andere niet. Je zag de mens. Je was op een of andere manier voedend of verrijkend voor mekaar of compatibel — een mysterie dat gewoon ‘was’ en niet meteen ontfutseld hoefde te worden. Net zoals met de liefde was het met de vriendschap: ze neemt redeloze wegen (en gelukkig maar).
Echter toen kwam het grote virus, en met het virus kwam het monster dat een sociale wig dreef als nooit tevoren: aan de ene zijde de wappies, wakkeren of complotgekken, aan de andere kant de volgzame schapen, angsthazen en slapenden. ’t Was te nemen of te laten en een middenweg was er niet. Formuleerde je maar de miniemste kritiek op het beleid? Complotzot! Droeg je toch liever je mondmasker? Bangerik! Wat waren we lief voor mekaar… Families werden uiteengedreven, vriendengroepen kwamen onder druk te staan, ja zelfs binnen gezinnen ontstonden erg pijnlijke schisma’s. Hoe waren we zo snel zo ver gekomen? Hoe hadden we ons hoofd en ons hart zo gek laten maken, en verloren we elke verbinding die we hadden met wie ons lief was? Hoe konden we ons zo respectloos gedragen tegenover degenen waar we voorheen zoveel respect voor hadden? Hoe hadden ze ons zo kwaad en zo verdeeld gekregen?
Sindsdien hield het niet meer op. Het lijkt wel of ondertussen rond elk mogelijk thema radicale kampjes worden gecreëerd en je verplicht bent telkens aan te vinken of je links of rechts gaat. Nuance is niet toegelaten, en je in de onbestemde grijszone bevinden evenmin. Klimaat, LGBTQ+, abortus, Trump of Kamala, rechts of links, new age of new born christian, Jezus of Boeddha, Gaza of Israël, Rusland of Oekraïne: je kunt maar beter je mening veil hebben, of men zorgt er zelf wel voor dat je naar één of ander kamp wordt geleid. Geen mening hebben, het genuanceerde midden kiezen, meer vragen hebben dan antwoorden, gezonde reserve hebben tegenover elk mogelijk kamp en wijzen op propaganda vanuit alle mogelijke richtingen: NIET TOEGESTAAN. VERDACHT.
Vriendschappen, relaties, families lijden hier nog steeds onder. In plaats van te helen na het covidtrauma en elkaar weer te vinden, worden er nu bressen geslagen op andere domeinen. Het houdt niet op. En gaandeweg en sluipenderwijs, zonder dat wij het doorhebben, zien we steeds minder de mens in de andere mens. De gefabriceerde online identiteiten vervangen de gelaagdheid van de ander, met al zijn persoonlijke struggles en twijfels. Wanneer de mening de mens overschrijft, verdwijnt de mens. Dan worden we geprogrammeerde robotten in plaats van gediversifieerde zieltjes van vlees en bloed, die zuchten naar verbinding en mekaar nodig hebben om blij en vervuld te leven.
Met AI die nu op kruissnelheid komt is het hek helemaal van de dam. Reële issues die in de maatschappij bestaan, worden door algoritmes, bots en trolls opgedreven tot buitensporige, explosieve conflicten. De gemoederen worden continu opgehitst. Elk (politiek) thema komt uit op slechts twee mogelijke sporen, twee mogelijke kampen, een binaire keuze. AI doet er nog een schep bovenop want wie weet nog of een filmpje of een foto echt is of niet. De misleiding geldt voor iedereen. Wellicht lezen er nu linkse of rechtse mensen mee die overtuigd zijn dat de propaganda op hen geen vat heeft, en dat ze het bij het rechte eind hebben. Wellicht lezen er ook fundamentalistische christenen mee die zeker zijn dat zij dé Waarheid bezitten. Wellicht lezen er evenveel mensen mee die zweren bij “elk zijn waarheid”… Wellicht… We zijn allemaal ‘trapped’. Trapped in die oneindige loophole van meningen en onderlinge verdeeldheid.
Wel, ik stap eruit. Ook al weet ik dat dat onmogelijk is. Je sociale media wissen betekent niet dat er niet nog andere kanalen zijn die je geest kunnen beïnvloeden. Ik wil ze minimaliseren. Mijn eigen gedachten en mijn morele radar weer luidop horen spreken. Me niet meer laten programmeren, dag in dag uit, door slim uitgepiepte dopamine-inducerende systeempjes. Tegelijk voel ik me erg schuldig. Dader en slachtoffer in hetzelfde verhaal. Wij allemaal wellicht. Maar op een dag kijk je in de spiegel en besef je: ik doe niet meer mee. Dit maakt me lelijker en ongenuanceerder en onmenselijker dan ik in werkelijkheid ben. Ik heb die verfoeilijke machines door. Ik wil geen speelbal meer zijn in jullie geniepige oorlogjes, die after all enkel rond macht en geld draaien. Niet rond de mens.
“Ik weet het niet” is een zin die ik de laatste maanden en jaren veel te weinig uitsprak, en die ik veel te weinig hoorde online. Toch is dat misschien de mooiste zin die op aarde bestaat. De eerste die ze uitspreekt tegen mij de komende tijd krijgt een kus. Gelukkig zijn er nog oorden op deze planeet waar deze zin wel nog mag klinken zonder direct ingenomen te worden door de ongenadige virtuele machine. Zo’n plek is de opleiding Theologie die ik sinds kort volg. Een gigantische eyeopener was het voor mij dat ik daar geen godsdienstgekken vond of religieuze fanatici, maar docenten en studenten van alle strekkingen die respectvol en genuanceerd met elkaar weten te debatteren. In een religieuze opleiding of all places! Vandaag de dag!
Het was ‘a huge realisation’: de wereld online is op géén manier representatief voor hoe de gemiddelde mens met bepaalde thema’s omgaat en wil omgaan. Bedachtzaam, weifelend, onderzoekend. En toen werd het gif waarmee wij dagelijks om de oren worden geslagen, op de media en sociale media me finaal duidelijk. Ik wil dit niet meer. Ik wil geen deel meer uitmaken van een systeem dat erop uit is onze sociale banden te verbreken. Je weet toch dat dat hét kenmerk is van toxische personen: mensen tegen elkaar opzetten (om zo zelf de macht te houden). Met (media)systemen is het niet anders.
Ik wil dit niet meer. En daarom wil ik de komende maanden vooral live met mensen afspreken, ontmoetingen in het echt, wat je politieke of spirituele overtuiging ook moge zijn. Ik wil weer de mens zien achter de gefabriceerde identiteit, ik wil weer de gelaagdheid zien in jou, ik wil eindeloos mijmeren over liefde, spiritualiteit en zingeving. Zonder oordeel, zonder finaal antwoord. En ik hoop dat we op het einde verslagen maar berustend in elkaars ogen kijken en zeggen: “ik weet het niet”.
En dat is goed. Meer dan goed.
TIP
Het meest rake wat ik hieromtrent online vond is deze video van Kristi Burke: https://youtu.be/csVftmKs7oc?si=4hpUKlOneqKl7-uf Ik raad je sterk aan haar heldere uiteenzetting te bekijken. (als het stuk over Sovjetpropaganda etc. je niet interesseert, spoel dan even door naar ongeveer het midden, dan wordt het hedendaagser en boeiender).
N.B. Hoewel ik zelf niet meer op socials ben momenteel, mag deze tekst daar zeker gedeeld worden. Commentaren altijd welkom via info@aaavanbelle.be
Comments