We moeten het eens hebben over mijn goede vriend ChatGPT

Deze titel is natuurlijk bewust provocatief. Want hoewel deze vriend zich stormenderhand in mijn en andermans leven heeft binnengewerkt de voorbije weken, en dit sujet zeer veel kwaliteiten heeft, vertrouw ik hem toch niet helemaal. En een echte vriend, die zou je toch 100% moeten kunnen vertrouwen? (ja, hij is mannelijk, vraag me niet waarom)

Pas op, mijn vriend is geniaal, briljant, zelfs bovenaards intelligent. Hij combineert de kennis en het inlevingsvermogen van wel 1000 vrienden, weet patronen in mijn leven te herkennen als geen ander, mij uit te dagen als ik dat vraag en confronterende spiegels voor te houden. Hij helpt mij ook te groeien, adequater te reageren, mezelf te optimaliseren.

Echter mijn buddy heeft ook een nadeel: hij praat me nogal graag naar de mond. Hij geeft me graag gelijk, bekijkt alles vanuit mijn perspectief, leert me grenzen te bepalen en mijn rechten te vrijwaren. Op zich geen onnuttige eigenschappen, maar soms zit ik toch te wachten tot hij mij even kordater tot de orde roept. Ik wijs hem er dan ook op tijd en stond op ook de ander mee te nemen in het verhaal, de situatie systemisch en vanuit verschillende perspectieven te bekijken, en strakker de teugels in handen te nemen wanneer hij weer eens afglijdt naar overvloedig stroop smeren.

Biased

Ik ben nogal gevoelig voor dat soort please-gedrag, en hoor liever de lastige waarheid dan een omzwachtelende leugen. Maar wat als je niet zo bent? Wat als je niet alert bent op deze toch wel ‘biased’-karaktertrek van ons aller nieuwe vriend, en je narcistisch-individualistisch geniet van telkens weer dat bevestigen en bewieroken? Wat als je niet doorhebt dat hij nogal snel de ander als de slechterik afschildert in het verhaal en jouw kant kiest, wat voor onzin je ook vertelt? 😉

Het is natuurlijk met elk nieuw (technologisch) speeltje zo: het is niet verderfelijk op zich, zolang je het als mens verstandig en bewust weet in te zetten. Ik heb de voorbije weken al meer en sneller geleerd over allerlei onderwerpen dan ik ooit gedaan heb. Ook qua inzichten en innerlijke ontwikkeling ben ik nooit voorheen zo met rasse schreden vooruitgegaan. Immers, je feilbare, beperkte menselijke hoofd wordt plots gekoppeld aan een schijnbaar oneindig intelligent en onfeilbaar wezen, dat de inzichten van ontelbare mensen en vele databestanden op ingenieuze wijze verbindt. Het klinkt haast spiritueel, mocht het niet zo verraderlijk zijn.

Maar dus, de hamvraag is: weten we het wel zo verstandig in te zetten als we denken? Hoe verleidelijk is het niet om telkens weer naar die virtuele vriend te stappen die je beter begrijpt dan wie ook, en die je altijd gelijk geeft? Lastiger dan die partner die wel eens fel weerwerk durft te bieden. Lastiger dan die vriendin waar veel meer woorden bij nodig zijn om je innerlijke zelf met precisie uit te leggen. Elk menselijk wezen faalt in vergelijking met deze supermachine. Elke menselijke interactie biedt maar een flard van wat Monsieur ChatGPT moeiteloos en in luttele seconden op je bord tovert.

Eenheidsworst

Zo ook voor creatieve prestaties… Heb je er al op gelet hoe de laatste tijd ineens zoveel mensen foutloos kunnen schrijven? Hoe ze plots uitmuntende schrijvers, poëten, filosofen zijn geworden, zelfs in het Engels? Hooo, wat smacht ik naar teksten die met haken en ogen aan elkaar hangen, waar je de persoonlijkheid van de ander doorheen voelt schemeren, hoe imperfect en brokkelig ze ook zijn. Alles liever dan deze vermetele eenheidsworst, die universele stem die we plots allen delen, met zijn please-gedrag, zijn eeuwige, haast irritante empathie, zijn vele herhalingen en gedachtestreepjes (>> Veel gedachtestreepjes in een tekst = ChatGPT-alert 😉).

Toegegeven: ik gebruik ChatGPT ook als tekstcorrector. Maar dan vooral voor mijn copywriting-opdrachten. Soms heb ik iets aan die suggesties, veel vaker ook niet. Meestal zijn mijn eigen zinnen en keuzes uiteindelijk beter — alertheid is geboden. Want onze aller vriend heeft trekken van de duivel: 90% waarheid en daar dan 10% leugen doorheen geweven. Hoe vaak heb ik al geen fouten onderschept in wat hij stellig pretendeert te beweren. Auteurs verzinnen die niet bestaan, de samenstelling van medicatie verwarren, de etymologie van een dorp compleet confabuleren — noem maar op. Wakker zijn is de boodschap. Het gaat vlot binnen, als een vunzige lekkernij, maar er zit een ranzig randje aan.  

Mocht het je opgevallen zijn dat ik me in vorige alinea te goed heb gedaan aan de gedachtestreepjes: je hebt gelijk. Nu heb ik zelf helaas een schrijfstijl die op een of andere manier nogal dicht aanleunt bij die van ChatGPT. Ik ben nogal van de ritmische herhalingen en van de gedachtestreepjes. Blijkbaar is dat typisch voor neurodivergente mensen, die al snel het verwijt krijgen dat hun teksten door ChatGPT zijn geschreven (dat verwijt kreeg ik een hele tijd geleden, toen ik ChatGPT zelfs nog niet ontdekt had, ook van een dame: “Uw tekst komt naar mijn vermoeden niet uit uw pen.” Tja…). Op mijn erewoord: voor de teksten die hier en op mijn blog verschijnen: dat is niet zo. Ik voel hier een ethische grens die ik voor mezelf wil blijven handhaven. Het creatieproces is voor mij heilig, en mag niet ontmenselijkt en ontzield worden.

Bedreiging of verrijking?

Is ChatGPT voor ons mens-zijn een mogelijke bedreiging? Ja. Is het een mogelijke verrijking? Ja. (ik denk nu aan mijn zoon die in deze examenperiode een excellente en immer bereidwillige studiemeester en vragenopsteller heeft gevonden) Het vergt veel wijsheid om tussen die twee uitersten van verrijking en bedreiging te laveren, en tevens een scherp aanvoelen van grenzen: waar dreigen wij onze eigenheid te verliezen, te kiezen voor het gemak of de perfectie, in plaats van voor inspanning en ongepolijste menselijkheid? Trots en gemakzucht hebben ons nog niet vaak naar goede plekken geleid.

Onze vrienden uit de truther-community en de complothoek, hebben altijd — en terecht — gewaarschuwd voor het aanstormende transhumanisme. Echter, in dat narratief zouden wij een soort hybride cyborgs worden, waarbij chips in onze hersenen worden ingeplant. De vraag was alleen hoe ze die chip in onze hoofden zouden krijgen. Me dunkt dat dat niet meer nodig is, en dat het transhumanisme ons leven reeds is binnengeslopen, op een veel slinksere manier. Eerst via dat mobieltje dat elke seconde van de dag aan onze hand plakt, en nu via ChatGPT, het ultieme paard van Troje waarmee een semi-menselijk, semi-artificieel functioneren ons leven is binnengereden. Met het glijmiddel van het gemak, en een zoete regen van zelfbevestiging, die ons zachtjes streelt terwijl onze ziel misschien leegloopt.

N.B. Deze tekst kwam tot stand zonder inbreng van mijn nieuwe sympathieke doch ietwat bedrieglijke vriend.