Charlie Kirk: de heiligverklaring van een propagandist

Wat gebeurt er wanneer religie geen bron van compassie meer is, maar een wapen? Wanneer een beweging niet langer naar waarheid zoekt, maar naar vijanden? In de Verenigde Staten zien we dit proces in real time. Centraal daarin staat Charlie Kirk, de jonge conservatieve spreekbuis die voor miljoenen als profeet figureert, maar in werkelijkheid vooral de liturgie van propaganda bedient.

Met verstomming heb ik de voorbije week de berichtgeving uit Amerika gevolgd. Een jonge dertiger — waar tot voor kort weinigen over gehoord hadden — wordt neergeschoten voor een publiek van duizenden studenten. Terwijl hij, zoals hij gewoon is te doen, zijn conservatieve standpunten probeert in te lepelen bij dat jonge publiek. Over het hoe en waarom van de moord, hebben we het raden. Natuurlijk worden er allerlei verhalen en verklaringen geconfabuleerd, maar iets in mij zegt dat we de ware toedracht nooit zullen weten. Dat de schutter een relatie zou hebben gehad met een transgender persoon, en vanuit linkse woede tot de daad overging, leek me net iets te perfect het cirkeltje rond. De uitwisselingen die men vrijgaf tussen hen beide, zouden volgens sommige bronnen zo goed als zeker door AI zijn gefabriceerd.

Nu, dat die moord sowieso verwerpelijk is, en verschrikkelijk voor de nabestaanden, dat staat buiten kijf. Ik wil het daar dan ook niet over hebben. Wel over hoe vatbaar de menselijke geest is voor propaganda, en zeker als die geest geprogrammeerd is door religieuze denkbeelden. Nu heb ik me zelf de voorbije jaren wat meer bewogen in christelijke middens, en ontdekt wanneer die schone, bedachtzame waarden vooropstellen, en wanneer het meer ontaardt in een dogmatisch groepsdenken dat de eigen kritische geest overschaduwt of zelfs overneemt.

De fusie van religie en nationalisme

Kirk wordt in christelijke (vooral evangelische en conservatieve kringen moet ik preciseren) middens heden op handen gedragen als een martelaar — net niet als een nieuwe Messias. Zondag 21 september had in een immens stadion in Glendale, Arizona zijn afscheidsplechtigheid plaats. Voor sommige christenen het summum van deze spirituele revival ‘eindelijk zal de hele wereld Jezus leren kennen’, voor de meer kritische toeschouwer een schouwspel dat toch meer dan je wenkbrauwen doet fronsen. Er was vuurwerk, er was Charlie-merchandising, er was worshipmuziek, er waren vooral véél conservatieve notabelen aanwezig waaronder Trump, Vance en Musk. Er werden vooral politiek getinte toespraken gehouden, met een sausje van Jezus-retoriek — religieus nationalisme in plain sight, volgens sommigen zelfs ‘christofascisme’.

Die mengeling van nationalisme en religie is akelig. Omdat het de ideale motor is om een collectieve psychose des te meer aan te drijven: nationalisme + religieuze psychose is de uitgelezen cocktail om elk kritisch denken uit te wissen, zo bleek de voorbije week. De polarisatie in de VS is ongezien. Kritische linkse maar ook christelijke denkers wanen zich in een aflevering van Black Mirror, gelardeerd met een sausje van The Handmaid’s Tale. Gevangen in een realiteit die totaal absurd is, maar voor een groot deel van de Amerikanen perfect normaal. Oorlogsretoriek — dat soort christenen is permanent in oorlog met de duivel, in plaats van te zoeken naar verbinding en liefde. Ze zien het duister overal. Helaas te weinig in hun eigen ziel, van waaruit ze steevast met kwalijk vijandschap naar de wereld en de medemens kijken.

Het hoeft niet gezegd dat wat zich in die arena afspeelde, maar grosso modo ook in conservatief-gelovig Amerika, heel erg weinig met de zachte kern van waarlijk christen zijn te maken heeft. Alles is politiek gekleurd en gedreven, overgoten met spektakel en grote, holle woorden. De rijksten en machtigsten staan aan het roer, debiteren bijbelverzen alsof het niets is — en dat hun persoonlijke waarden of levenswandel geenszins met die verzen overeenkomen, dat zal hen niet deren. Om het gelovige publiek finaal te doen capituleren was er enkel nog een aandoenlijke, beeldschone weduwe nodig, die volgens sommigen toch wel bijzonder goed kan acteren en fake tears produceren.

De heiligverklaring van propaganda

Hoewel Charlie Kirk niet de oorzaak is van hoe zijn dood nu voor politieke doeleinden wordt gerecupereerd door de MAGA-beweging, legde zijn retoriek alleszins wel een goede bodem. Het is schrikwekkend hoe de algoritmes de voorbije week zorgden voor een ware tweedeling in de maatschappij: de ene (meestal gelovige) helft kreeg enkel filmpjes te zien van de goede huisvader Kirk, toegewijd en met goede waarden — de andere helft (eerder kritisch, links en veelal atheïstisch) kreeg meer toegang tot clips uit zijn debatten die verontrustend zijn. Wat wel opvalt: om die bedenkelijke clips te vinden moet je meer moeite doen. De Kirk-propaganda wordt je momenteel via alle kanalen gedwangvoederd.

Zelf kende ik deze man niet, en dus dacht ik ook dat de kritiek op hem misschien ontsproot aan linkse hysterie. Tot ik toch even van naderbij ging kijken wat hij allemaal verkondigde en hoe hij dat aanpakte. Ik zag een filmpje waarin hij zich vrolijk maakt over het feit dat men in Gaza de homoseksuelen van de hoge gebouwen gooit, “maar dat kan nu niet meer hahaha” (want er zijn geen hoge gebouwen meer). “The stupid muslims shouldn’t have killed the Jews hahahahaha” voegt hij er nog aan toe. Ook zag ik een clip waarin hij een zwarte student – die beweert te zijn bespuwd en misbruikt op zijn campus — met de grond gelijkmaakt: volgens Kirk liegt hij om aandacht te trekken en was het niet echt gebeurd. Misselijkmakend.

Maar het ergste moest nog komen: een veel gedeeld fragment waarin hij pleit voor de herinvoering van publieke executies, en waarin hij zich doodleuk afvraagt vanaf welke leeftijd kinderen zouden moeten verplicht worden te kijken — ze waren niet zeker of dat vanaf 12 of 16 moest. Op dat moment wist ik zeker: Kirk was niet enkel een rechts-conservatieve-nationalistische rakker, maar iemand wiens gedrag sterke gelijkenissen vertoont met narcistische trekken. Dat de wereldvermaarde specialist wat psychopathie betreft, Prof. Sam Vaknin, de Kirk-kritische posts overal liket zal wel geen toeval zijn.

De illusie van dialoog

Wat me nog het meest trof, qua blindheid als resultaat van de massapsychose, was het riedeltje dat overal werd verspreid dat Kirk “openstond voor gesprek met iedereen”, “open het debat aangaat” enzovoorts. Ik weet niet of u al een of meerdere van die ‘gesprekken’ hebt bekeken, maar daarmee is toch een en ander loos. Ik zou die allerminst bestempelen als gelijkwaardige, respectvolle uitwisselingen. Elke wederkerigheid is zoek. Ik zie een supergetrainde propagandist, die studenten uitdaagt die minstens tien jaar jonger zijn, terwijl hij hoger op een podium zit en dus energetisch in een machtspositie. Bovendien is werkelijke uitwisseling totaal niet het doel: wel de ander verbaal platslaan en elke mogelijke dissonantie dichtplamuren met zijn eigen onwrikbare conservatief-religieuze denkbeelden. En als dat niet lukt: dan is de bully niet ver weg — die loert continu achter de hoek voor wie het narratief niet gedwee volgt.

De conservatieve hardheid achter het masker

Hoe dit gedrag te verenigen is met de christelijke waarden van nederigheid, zachtaardigheid, medemenselijkheid, mildheid, blijft een raadsel. Ik zie enkel hardheid en oordeel. Conservatieve/evangelische christenen zullen beweren dat hij de Waarheid spreekt, maar wat betekent die Waarheid als ze niet geschraagd is door het allerbelangrijkste gebod uit de Bijbel: “Bemin je naaste als jezelf”. En wat met je vijanden liefhebben en de ander hoger achten dan jezelf? Verloren geraakt doorheen de conservatieve kieren allicht. Het enige wat nog overblijft is harteloos geschreeuw over abortus, LGBTQ, het ideale (dwingende) gezinsmodel en vrouwen aan de haard. Ironisch genoeg belichaamt Erika Kirk als nieuwbakken CEO van Turning Point USA allesbehalve dat traditionele gezinsmodel.

Ik kan zelf best wel wat conservatieve waarden pruimen, maar als ze verworden tot waanzin, hoogmoed en dwang zonder hart, dan pas ik liever. Kirk profileerde zich als een jonge conservatieve stem die spreekt over discipline en geloof. Maar wie beter kijkt, ziet vooral de hardheid van een rechts-nationalistisch project. Wat er nu uit voortkomt, is een mix van religieus theater en oorlogsretoriek. Het christendom dat MAGA-adepten in de mond nemen, is een hol omhulsel. Alles wat de traditie wezenlijk maakt – compassie, zelfkritiek, naastenliefde – verdwijnt. Wat overblijft is een ideologisch pantser, ingezet om tegenstanders te demoniseren en gelovigen te conditioneren.

Geen spirituele revival maar angst en polarisatie

Wat we nu zien, is volgens mij geen christelijke opwekking, maar een seculiere heiligverklaring van een propagandist om de eigen politieke agenda te boosten. Kirk was niet louter de verkondiger van een geloof, maar de hogepriester van een ideologische machine. Zijn succes toont hoe kwetsbaar de samenleving is voor de verleiding van eenvoudige waarheden, verpakt in religieuze taal en nationalistische symbolen.`

Kirk was een symptoom van deze tijd. Een tijd waarin geloof, media en macht vervlochten raken tot een gevaarlijk mengsel. Men belooft gemeenschap, maar verkoopt polarisatie. Men belooft geloof, maar levert angst. Men belooft waarheid, maar produceert propaganda. Christenen gaan prat op de positieve vrucht van dit alles, maar ik zie enkel meer chaos en polarisatie.

De vraag is niet of we dit ernstig moeten nemen – dat staat buiten kijf. De vraag is hoe we het ontmaskeren: allicht niet door zelf in simplismen te vervallen, maar door scherp te blijven kijken en benoemen wat er gebeurt. Misschien begint het met een eenvoudige keuze: weigeren mee te gaan in heiligverklaringen en propaganda, en terug te keren naar de essentie van wat geloof en gemeenschap zouden moeten zijn: openheid, menselijkheid, mildheid en verbinding.