Het oeroude gebruik van samen in een cirkel te zitten en intieme zaken te delen, is aan een stevige comeback bezig. Reeds voor corona, toen mensen zochten naar een adempauze in hun jachtige leven, maar des te meer in deze uitdagende tijd waar de hang naar verbinding elke dag groter wordt. Zelfs online blijkt de magie van de cirkel te werken. Delen als de nieuwe yoga, die zowel mannen als vrouwen weer in contact brengt met hun authentieke kracht.
Al jaren maak ik zelf deel uit van een dergelijke deelcirkel, in het kader van een opleiding intuïtieve ontwikkeling. Wekelijks komen we samen. Alleen al het kiezen van je stoel in de kring is een sacraal moment: er is meestal maar één plek die echt goed voelt. Als iedereen aanwezig is, begeleidt de docente een korte meditatie. De waan van de dag verdwijnt en iedereen komt tot rust. Daarna mag men vertellen hoe de voorbije week verliep, en welke levenslessen zich aandienden. Soms komen er tranen, soms zijn de verhalen van anderen erg inspirerend. Zowat altijd is wat anderen vertellen een enorme spiegel voor je eigen worstelingen en existentiële vragen. Je bent niet alleen. Jij bent de ander en andersom. Er is geen oordeel, alleen herkenning. Zelden voel ik me meer verbonden met het grotere geheel. De magie van de cirkel doet altijd zijn werk, er ontvouwt zich een krachtig collectief veld, waardoor we allemaal worden opgeladen en met krachtige energie terug de wereld in stappen. Toen mijn eigen cirkel in oktober 2020 abrupt werd afgebroken door de coronamaatregelen, besefte ik pas wat een tekort zich installeerde in mijn leven. Sindsdien mis ik die samenkomsten enorm, het was mijn wekelijkse moment om “de stekker in het stopcontact te steken”.
Diepste geheimen
Het is natuurlijk geen toeval dat in coronatijden de deelcirkels als paddenstoelen uit de grond rijzen, ook al moeten ze vooral online gebeuren. Het toont aan dat zelfs als we voornamelijk in ‘isolement’ moeten leven, we toch de nood aan samenzijn niet zomaar verleren. De tendens was echter al een tijdje gaande. Vooral vrouwencirkels zijn aan een rentree bezig, nadat ze in onze cultuur een beetje vergeten en verdwenen leken. Vrouwen hebben zich immers steeds meer aangepast aan een mannelijke wereld, een mannelijke manier van denken. Naast moeder, huisvrouw en partner zijn, moesten ze de voorbije decennia ook een succesvol professioneel leven uitbouwen. Ze werden in een concurrentiële omgeving ondergedompeld, en gedwongen zich kunstmatig ‘sterk te houden’. Vaak verloren ze hierdoor de connectie met het zachte, vrouwelijke deel in zichzelf. Vrouwencirkels kunnen helpen om die balans weer te herstellen.
De Nederlandse Sifra Nooter schreef een boek over het terugvinden van die vrouwelijke kracht (‘Het Vergeten Weten’) en organiseert ook vrouwencirkels. Ze schrijft: “Er was een tijd dat we vanzelfsprekend bij elkaar kwamen als vrouwen, in cirkels en toen werden de cirkels verboden. Het was niet meer toegestaan, het moest in het geheim gebeuren, het was gevaarlijk, er stond een straf op en uiteindelijk zijn de cirkels verdwenen. Met het verdwijnen van de cirkels, zijn we ook de magische kracht van sisterhood vergeten. Het delen over onze diepste geheimen, het doorgeven van de kennis, over onze lichamen, seksualiteit, van moeder op dochter, van grootmoeders naar kleinkinderen, van zuster tot zuster, is verdwenen. Hiermee zijn we veel van onze kracht en onze magische vermogens verloren.”
In oude en inheemse culturen is het samenkomen in een cirkel, vaak rond een vuur, immers heel gebruikelijk. Soms heeft de cirkel een louter sociale functie, soms dient deze ook als de rituele context voor een inwijdingsritueel. In sjamanistische gemeenschappen was het heel gewoon dat vrouwen zich een paar dagen per maand terugtrokken in de menstruatietent van het dorp. Ze deelden er wijsheden, steunden elkaar, vertelden verhalen, leerden elkaar de werking van genezende kruiden en andere vormen van healing. Een kostbare schat aan kennis, die van generatie op generatie werd doorgegeven. Het was de plek waar meisjes de overgang naar vrouw vierden, maar ook waar hete hangijzers uit de gemeenschap of de samenleving werden besproken. Vaak deden nadien de stamhoofden beroep op deze specifieke vrouwelijke visie. Het aanvoelen van de vrouwen, hun intuïtie en oog voor het groter geheel, werd immers beschouwd als zeer waardevol. Mannelijke en vrouwelijke inzichten werden zo verenigd om het overleven van de stam te verzekeren.
De nieuwe yoga
Het huidige verlangen naar verbinding, naar een klankbord voor het omgaan met een ongewone tijd, zorgt ervoor dat het gegeven van vrouwencirkels nieuw leven wordt ingeblazen. Overal duiken ze op, je hebt maancirkels, praatcirkels, meditatiecirkels en ook ‘rode tenten’, die verdergaan op het aloude gebruik van samenkomen tijdens de menstruatie. Telkens komt het op hetzelfde neer: het creëren van een sacred space, waar vrouwen ongeremd en veilig kunnen uitwisselen.
Tiny Sanders, die nu zelf deelcirkels organiseert, ontdekte de kracht hiervan in 2016. Ze trok naar de Nederlandse Norwood-groep waar vrouwen die aan relatieverslaving lijden, elkaar kunnen vinden. Dit is meer een therapeutische cirkel, zoals de Anonieme Alcoholisten. Ze leerde er dat je ‘nooit alleen’ bent, en dat je je ‘tribe’ vindt door je kwetsbaar uit te spreken. Tiny: “Daarna ben ik spiritueel ontwaakt. Ik deed veel inner worken ging mediteren. Ook leerde ik beter naar mijn intuïtie luisteren. Echter begin 2020 kwam ik opnieuw in een mini-existentiële crisis terecht, doordat iemand in mijn omgeving met een toxische relatie te maken kreeg. Ik werd teruggekatapulteerd naar mijn eigen pijn, en kreeg weer nood aan een deelcirkel. Maar in mijn ruime omgeving was er geen te vinden.”
Tiny Sanders creëerde dan maar zelf een deelcirkel. Ondertussen begeleidt ze er al meerdere. “Ik wou vooral een zaadje planten, en hoopte dat er vanzelf nieuwe cirkels zouden ontstaan. Dat is ook zo. Mijn opleiding ‘Creëer je cirkel’ zit helemaal vol, ik heb momenteel twintig cursisten.”
Wie eenmaal deelgenomen heeft aan zo’n cirkel, weet hoe heilzaam het kan zijn. Op termijn zou je kunnen zeggen dat ‘je eigen deelcirkel’ op tijd en stond bezoeken, onderdeel kan worden van het pakket zelfzorg en ‘gezonde leefgewoonten’. Tiny Sanders: “Daarom zeg ik ook wel eens: deelcirkels zijn de nieuwe yoga. Je zoekt er eentje dat bij je past, zoals je ook je eigen kapper of fitnessclub hebt. Ik vergelijk het effect wel eens met een runner’s high: lopen is lastig, er is vooraf wat weerstand of je hebt weinig goesting, maar achteraf voel je je altijd beter en vrolijker. Meestal zijn vrouwen altijd heel blij en dankbaar dat ze hebben deelgenomen.”
Zonder oordeel
Hoe gaat zo’n deelcirkel nu praktisch in zijn werk? Tiny Sanders: “Een groepje bestaat meestal uit zes mensen plus mezelf. Ik deel zelf ook, zodat iedereen zich veilig voelt, maar ik neem niet te veel tijd in beslag. Ik ‘open de cirkel’, noem iedereen bij naam en kijk ze aan. Eerst doen we een kleine meditatie. Ik bereid dit een weinig voor maar stem me ook af op de energie van de groep op dat moment, en laat de vragen of boodschappen doorkomen. Ik probeer intuïtief aan te voelen wat het geheel nodig heeft.”
Heel belangrijk in zo’n deelcirkel: er wordt niet gereageerd of niet geoordeeld. Wie wil neemt vrijuit de tijd om te spreken, maar krijgt nadien enkel feedback als hij of zij dat wenst. Tiny Sanders: “Ik bied vrouwen een veilige plek waar ze hun verhaal kwijt kunnen zonder de angst voor kritiek. In onze maatschappij wordt er tegenwoordig geluisterd om te antwoorden, in plaats van te begrijpen en dat vind ik jammer.”
Carolien Peeters, die ook deelcirkels organiseert, maar dan voor therapeuten, bevestigt dat: “We reiken geen oplossingen aan, we geven geen tips & tricks. We leren in zo’n deelcirkel gewoon aanwezig te zijn, en voor de meesten is dat al heel wat: luisteren zonder oordeel en ontvangen wat de ander zegt, zonder je eigen verhaal of mening daar telkens naast te willen leggen. Voor degene die spreekt is er ook de uitdaging om te spreken vanuit eigen gevoel en behoefte, en niet bang te zijn voor het oordeel van de ander. Alles is ok, hoe moeilijk of zwaar ook. Alles mag er zijn. Voor therapeuten een extra uitdaging omdat zij vaak de beroepsreflex hebben om te gaan analyseren. Maar in onze cirkel ben je in de eerste plaats gewoon mens, geen therapeut. Ik heb de cirkels specifiek opgericht voor zij die normaal gezien altijd voor anderen zorgen, en nu veel steun blijken te vinden in deze vorm van zelfzorg, waarbij ze beschikbaarheid en ondersteuning van collega’s ervaren.”
Groter geheel
Maar wat gebeurt er dan in die cirkel? Wat is de magie die ervoor zorgt dat deelnemers hier steeds weer naar terugkeren? Is dat onder woorden te brengen? Carolien Peeters: “Op een bepaald moment voel je dat de energie anders wordt, dat alles vertraagt en verdiept. Je voelt jezelf, en tegelijkertijd ook de anderen, heel erg aanwezig op dezelfde plaats. Het veld neemt het over, omdat iedereen dezelfde intentie en focus heeft. Jij en de anderen vormen één energetisch geheel. Je bent tegelijk degene die het geheel mee draagt en degene die erdoor gedragen wordt. Er komt een soort rust over iedereen. De gelijkwaardigheid tussen de deelnemers, die al door de cirkelvorm wordt uitgelokt, is nu des te meer voelbaar.”
Ook Tiny Sanders moet naar woorden zoeken om die magie te benoemen: “Het lijkt alsof iets groters vrijkomt, alsof één plus één drie wordt. Heel voedend is het, het geeft je energie. Ik kan iedereen aanraden om eens deel te nemen, maar het is moeilijk uit te leggen wat het precies met je doet, daarvoor moet je het eigenlijk zelf ervaren.”
Je hart en je ziel blootleggen in zo’n deelcirkel, is voor velen van ons niet evident. Vaak vertel je er immers dingen die je nergens anders kwijt kunt. Tiny Sanders: “Je kwetsbare kant prijsgeven, dat loslaten en durven, is net heel waardevol. Ook tranen mogen er zijn. Delen is helen, zeg ik altijd. Maar het allerbelangrijkste: een goede deelcirkel moet ‘uplifting’ zijn, moet je lichter maken en zeker niet leegzuigen. Daarom eindig ik altijd met een ‘rondje positief’, waarbij elke persoon een ‘positieve affirmatie’ over zichzelf uitspreekt (Wat kun je goed? Waar ben je trots op? Wat zie je jezelf verwezenlijken in de toekomst?). Heel on-Vlaams om jezelf zo te bestoefen, maar het zorgt ervoor dat iedereen met een goed gevoel buiten stapt.”
Mannelijke essentie
We hebben het de hele tijd over vrouwencirkels, maar ook de eerste mannencirkels krijgen in Vlaanderen vorm, en de verrijkende dynamiek die er ontstaat, is eigenlijk dezelfde. Alleen is de weg ernaartoe misschien een beetje anders. Tom Nys van MannenWerk vzw organiseert regelmatig dergelijke mannencirkels. Wat onderscheidt mannen- van vrouwencirkels? Tom Nys: “Een treffend beeld hiervoor is dat van de kokosnoot en de perzik. Een man is als een kokosnoot: er is eerst krachtig fysiek werk nodig om door de harige harde schil te breken, en eens open vind je de zachte kokos en de zoete melk. Bij de perzik, bij de vrouw, is het eerder andersom: als ze eerst erkend en gerespecteerd wordt in haar tederheid en zachtheid, dan komt ze bij haar harde kern, bij haar kracht.”
Daarom organiseert Tom Nys met zijn organisatie o.a. mannenweekends waarbij fysiek werk in de natuur afgewisseld wordt met deelcirkels. Na deze inspanningen blijken mannen zich veel makkelijker van hun kwetsbare kant te kunnen tonen. Tom Nys: “We noemen dat ‘uiterlijk werk’. Tegenwoordig zitten heel wat mannen de hele dag achter hun computer. Ze kennen niet meer de voldoening van in de natuur te zijn en hun kracht uit te leven. Het uit hun comfortzone treden (buiten bij het vuur in weer en wind, fysieke uitdaging, vermoeidheid, honger, dorst ...) maakt opnieuw iets van de mannelijke essentie in hen wakker, een hernieuwd contact met een oergevoel.”
Daarna is het tijd voor ‘innerlijk werk’. Hetzij yoga of meditatie, hetzij allerlei energetische oefeningen of uitwisselen in een cirkel. Tom Nys: “Het benoemen van gevoelens door mannen gaat eigenlijk veel gemakkelijker dan je zou denken, zeker als het een groep van uitsluitend mannen is. Over relaties bijvoorbeeld praten mannen vlotter als er geen vrouwen aanwezig zijn. Ja, ze zijn soms wat minder verbaal dan vrouwen, en er vallen meer stiltes, maar het gaat voor de meeste mannen bij een fysieke loomheid heel vlot om contact te maken met hun emoties. En mannen ervaren deze bijeenkomsten als een bevrijding, als het loslaten van een zekere zwaarte. Het blijkt heel voedend om op die manier onder mannen te zijn. Zonder competitie of concurrentie, maar echt in een sfeer van kameraadschap.”
En wat vinden hun vrouwen hiervan bij thuiskomst? Tom Nys lacht: “Ze klagen niet. Hun man komt meestal met een andere energie naar huis, wat ook een positieve invloed heeft op de relatie. Door de mannelijker energie te versterken is de polariteit tussen hen beiden weer opgeladen, wat de aantrekkingskracht versterkt. Mannen voelen zich helderder en meer verbonden met zichzelf en de anderen. Of hoe je in je kracht kunt komen te staan door uit je comfortzone te stappen.”
MEER INFO
Sifra Nooter www.magievanseksualiteit.nl
Tiny Sanders www.tinysanders.be
Tom Nys www.mannenwerk.be
Carolien Peeters www.carolienpeeters.com
Deze tekst verscheen eerder in Psychologies.